door Marco Becker
In deel 1 van zijn verhaal over knipperlichten ging Marco in op het elektrische schema van de motorfiets. In dit deel geeft hij meer informatie over relais en het installeren van alarmlichten.
Ik ben het een en ander uit gaan zoeken om te kijken of er simpel een alarmlicht op de motorfiets gebouwd kon worden. Tevens hoopte ik een antwoord te krijgen op de vraag of er nieuwe knipperrelais zijn die beter werken dan het oude systeem. Het is mij gelukt om dat voor elkaar te krijgen. Ik ga er wel van uit dat je deel 1 al gelezen hebt in het vorige nummer van Silverwingnieuws en op onze site. Ook geef ik in dit verhaal een oplossing voor het te snel of te langzaam knipperen. Plus een bonus voor de echte hobbyist. Lees snel verder!
Knipperlichtproblemen: te snel of te langzaam knipperen, hier de oplossing
Het oude aluminiumpotje eruit en een nieuw relais erin. Dat is heel in het kort de oplossing. Het relais dat je moet gebruiken, komt uit de autowereld en het gaat daarbij om een Helle knipperlichtautomaat. Dit zijn relais met een elektrische regelprint erin. Je hebt ze met 2 en 3 aansluitingen. Kies voor de driepootaansluiting. Waar ik mijn verhaal op gebaseerd heb, is het relais midden boven in de foto, maar de andere kunnen ook prima werken.
Op het relais staat het volgende opschrift:
Type: Hella GM
TBB53
2(4)x21W+0...5W12V
Made in Spain.
Dit type werd in 1982 al gebruikt in de Golf (en andere auto's gerelateerd aan de VW-groep). Je kunt ze ook in andere automerken tegenkomen, zoals Ford en enkele Japanse merken. Dus ga naar de sloop, ruk een paar relais uit de relaiskast en kijk of je iets kan vinden met deze coderingen. Ze zijn ook te koop bij de betere autozaak en dan moeten ze ongeveer 15 euro kosten. Lukt dat ook niet, ga dan naar de VW-dealer. Maar uit ervaring weet ik dat ze in de meeste auto's gebruikt worden. Houd er rekening mee dat de Fransen net even anders werken. Dus laat de Franse auto's maar even staan.
Waarom dit relais?
Voordeel van dit relais is dat het altijd op tijd knippert. Voor de GL/CX-rijders met aanhanger is het zelfs een must, omdat dit relais voldoende vermogen heeft. Dus meerdere lampen erop aansluiten is geen probleem. Mocht het zo zijn dat er één lampje kapot gaat op de GL/CX, geen probleem, het blijft werken. Toch wel lekker. Er zit een klein printje in die het perfect afregelt. Dus eindelijk eens goede elektronica, die zonder mokken of morren zijn werk naar behoren doet. Het zijn robuuste relais.
Maar hoe sluiten we dat dan aan? In deel 1 heb ik schema's en uitleg gegeven over kleurcodes en het schema zelf. Neem dit nog eens door en kijk bij je motorfiets bij het aluminium relaispotje. Dus pak er een stoel bij en ga er eens rustig naar kijken. Bij de GL zit die onder het linkerkapje bijna tegen het spatbord van het achterwiel. Bij de CX zit deze in de koplamp. Er zijn een paar modellen waar het weer anders zit, dan moet je maar even zoeken. Nu weet je in ieder geval waar je moet zoeken als je verder gaat lezen.
Let op: Voor de CX worden de draden BK=zwart gebruikt. Zwart komt van een zekering af en is dus de plus. Gr=grijs en gaat naar de schakelaar. Bij de schakelaar wordt pas bepaald welke lampen gaan branden. Dus we werken van de plus naar het knipperrelais en dan naar de schakelaar. Van de schakelaar naar de lampjes. Nu komt het: we hebben in sommige modellen maar twee draden zitten. In de meeste modellen zitten er drie, maar zijn er altijd maar twee aangesloten. Als jij nou net dat type met twee draden hebt, geen nood, ga dan op zoek naar een groene draad. Groen is massa, dus je mag hem ook aan het frame hangen. Maak een klein draadje aan het frame vast of een massapunt op de accu. Het kan trouwens geen kwaad om extra massapunten aan frame en motorblok te maken, maar probeer dan één extra dikke kabel van de accu naar een nieuw massapunt te brengen.
Op het knipperrelais staan aansluitnummers. Volgens mij zijn dit nummers die bekend zijn in de auto-industrie. Als ik nummer 31 zeg, dan is dat massa. Dit valt volgens mij onder de algehele coderingsnormeringen en is dus bij veel autoschema's gelijk. Kijk goed naar de nummers op het relais en hoe deze aan gesloten dient te worden op jouw fiets.
31 is groen (g): deze draad moet je in sommige gevallen zelf aanleggen.
49 is zwart (bk): komt van de zekering af.
49A is grijs (gr): draad naar de schakelaar.
Dan zou het moeten werken. Werkt het niet, plug dan het een en ander eens om. Echt fout kan het niet gaan. Of de zekering vliegt om je oren of het printje brandt uit. Maar dat laatste komt bijna niet voor, omdat deze printjes bij de latere modellen kortsluitingsproof zijn.
Van nieuw naar oud, open gewerkte knipperrelais. De middelste is het meest gebruikte type en komt op zeer veel Hondamodellen voor. Links is het type dat we gaan gebruiken.
Voor de CX650/500 E en GL modellen is een iets andere kleur draad gebruikt. Dus pak voor dat type het schema erbij.
31 is groen (g): massa die standaard op jouw fiets zit.
49 is wit groen (wg): dit is dus een draad van de zekeringkast op het stuur.
49A grijs (g): draad naar de schakelaar.
Dus voor de nieuwe types is het gewoon inpluggen en dan moet het werken. Als het werkt, zie je dat je nu goed knipperende verlichting hebt, die feller brandt en mooier op tijd loopt. Probleem opgelost.
Dan nu de bonusoptie
De bonus is het alarmlicht. Dit kost je alleen maar een schakelaar en/of een paar diodes extra. Voor de knutselaars onder ons is er nog iets leuks bij te maken. Omdat het knipperrelais veel meer kan hebben, kun je zonder probleem een alarmlichtschakelaar erbij maken. Hoe moet je dat dan doen? Zelfs een aanhanger erop aansluiten is geen probleem. Dus voor degenen met een trekhaak op de motorfiets kan het een uitkomst zijn. Het relais moet van nature al in een auto zijn werk doen, dus dan zal het op een motorfiets ook zeer zeker gaan.
De grijze draad wordt doorverbonden naar een extra schakelaar. Die schakelaar verbindt dan de draden oranje en lichtblauw met elkaar. Deze draden zijn onder het zadel terug te vinden naar de achterknipperlichten (geldt voor alle types, je maakt gebruik van de draden naar de achterknipperlichten). Als je dan de extra schakelaar omhaalt, werkt het als alarmlicht. Nu is er één probleem. Het is een verbinding nà de schakelaar, dus als je de schakelaar weer uitzet blijf je die verbinding houden. Neem daarom een dubbelpolige schakelaar, zodat je oranje en lichtblauw wel weer loskoppelt van elkaar.
(Klik voor vergroting) Schema met een dubbelpolige schakelaar. Deze is moeilijk te krijgen in de handel als zijnde een drukknop met een lampje. Vandaar de optie met diodes of brugcel.
Je kunt ook twee enkelpolige schakelaars (zie voorgaand schema: de dubbelpolige schakelaar is eigenlijk een combinatie van twee enkelpolige schakelaars) naast elkaar nemen. Dan verbind je de schakelaars aan elkaar op de ingang (met grijze draad). Op de ene uitgang zet je de oranje draad en op de andere uitgang de lichtblauwe draad (op punt B en C dus). Op die manier leg je de verbinding dus vóór de schakelaar. Als het ware laat je de grijze draad twee schakelaars aanspreken. Let wel, twee enkelpolige schakelaars zijn samen een dubbelpolige schakelaar. Dubbelpolige schakelaars zijn echter moeilijk te vinden, dus ik ben gaan kijken of er een andere oplossing is. En ook die heb ik gevonden. Ik werk dus nog steeds met een enkelpolige schakelaar.
(Klik voor vergroting) Schema met diodes, nu kun je met een enkelpolige schakelaar te werk gaan.
Je kunt het ook met diodes/complete brugcel of hulprelais doen. Ik geef de voorkeur aan twee zware diodes, omdat deze makkelijk te monteren zijn en op zich zelfstaande werkende elementen zijn. Ze zijn ook klein en makkelijk in de bedrading te verwerken. Door diodes te gebruiken maak je van een enkelpolige schakelaar onbewust een dubbelpolige schakelaar. Hierdoor heb je een veel grotere keus in schakelaars. De diodes laten maar in één richting stroom door en zorgen er dus voor dat er alleen een aanvoer is. De echte fanaten onder ons kunnen ook een gelijkgerichte brugcel gebruiken en dan maar drie aansluitingen van de brugcel gebruiken.
(Klik voor vergroting) Schema met brugcel, eigenlijk 2 diodes maar dan met zijn vieren in een heel klein kastje.
Links een brugcel, rechts diodes. Je kunt ze zo halen bij de elektronicazaak. Zeg wel dat er minimaal 6 ampère door moet. Een brugcel is standaard 10 ampère.
Een brugcel heeft als voordeel dat deze robuust is en vaak ook veel hogere stromen aan kan. Ga maar eens experimenteren .Ik hoop dat dit binnen de club navolging krijgt en dat ik weer een hoop mensen op ideeën heb gebracht. Als je diodes neemt, reken dan wel even op een stroomverbruik van grofweg 6 tot 8 ampère. Dus neem diodes die makkelijk 6 ampère aan kunnen. Een diode van 2 ampère zou het ook kunnen, maar de grens is gauw bereikt en hij kan dus makkelijk doorbranden. Je kunt ook een paar diodes parallel zetten en dan kom je er ook.
Brugcel onder het zadel. Het is het kleine grijze blokje bijna midden op de foto. Van hieruit ga ik naar de knipperlichtdraden. Deze zijn tegen het achterspatbord te vinden.
Om het geheel nog een beetje duidelijk te maken heb ik er nog een paar foto's bij gedaan.
Het oude knipperlichtrelais. De kleur van de draden is als volgt: links is groenwit, boven is groen (massa), rechts is grijs. Je ziet duidelijk dat er normaal twee draden gebruikt worden. De groene draad is er al en hangt normaal gewoon los. Het is een massadraad. Als deze niet aanwezig is, dan zelf aanleggen en goed verbinden op het frame.
Oud knipperrelais met twee en drie aansluitingen. Gooi die maar weg, want ze zijn erg verouderd. Ach, ze werken nog wel en het gaat ook nog wel lang goed. Maar eens komt die dag dat het niet zo lekker meer werkt.
Nieuw type vervangrelais. Deze zijn heel geschikt om zo te plaatsen. Niet duur en gewoon te koop bij de betere motorzaak. Maar willen we alarmverlichting op onze motorfiets, dan kun je deze types beter niet gebruiken. Ze werken verder als vervanging wel goed.
Even een terugblik op een heel oud Honda-relais. Deze werkt nog op bimetaal. Het spoeltje is een weerstandsdraad en dat wordt warm. Hierdoor trekt het bimetaal krom en wordt het contact gesloten of geopend. Het geheel werkt dus op warmte en is daarmee storingsgevoelig.
Het meest gebruikte type dat op dit moment in alle CX- en GL-motorfietsen zit. Dit is dus het type dat met lading en ontlading werkt. Je ziet het spoeltje met weerstand en condensator zitten. Het schakelcontact links van het spoeltje. Dit contact iets verbuigen levert vaak nog even een verlenging van de levensduur op. Het was een goed systeem, maar de tand des tijds gaat ook hier opspelen.
Dit is het nieuwe, opengewerkte type dat dus uit een auto komt. In het midden is de spoel te zien. Eigenlijk is dat een relais dat 30 ampère aan kan. Daar boven zie je de elektronica, het is niet meer dan een klokje dat aan of uit roept. Deze print is kortsluitingvast. Ja ja, ik weet het, toch is dit best wel weer te slopen, dus het is niet hufterproof (verwijzend naar mijzelf, want ik heb er al één in rook op zien gaan. Maar voor de rest zijn dit dus robuuste relais die een stootje kunnen hebben.) Let wel, dit zit normaal gesproken in een klein zwart kastje. Dit is dus het relais waar ik eerder over sprak.
Dit is het nieuwe relais op zijn plek. Let op, ik heb er een zwarte draad bij gedaan. Dit is dus de extra draad die naar de alarmlichtschakelaar loopt. Je weet wel, dat is die enkelpolige schakelaar waar ik het eerder in het verhaal over had. En vandaar gaat deze via twee diodes naar de kleuren oranje en lichtblauw. Dat zijn dus de draden naar de achterknipperlichten toe. De diodes zijn bij mijn Silverwing een brugcel. Het is het makkelijkst om die componenten onder het zadel te plaatsen. Dus even snel gezegd, ga met de zwarte draad naar de nieuwe schakelaar op de kuip. Van hieruit via een brugcel of diode naar de beide achterknipperlichten. En het zou moeten werken. Simpel of niet dan.]
Mocht je er niet uit komen, dan kun je mij altijd nog bellen of e-mailen. Maar ik raad je aan om een stoel te pakken en gewoon eens bij je motorfiets te gaan zitten kijken en na te denken. Lees dan dit verhaal een paar keer door en haal het een en ander los op je eigen motorfiets. Wie weet gaat het knipperlicht dan wel branden...
Marco Becker
(tel. 0321-312336)
Biddinghuizen
marcobecker@zonnet.nl
Silverwing club:
Jan Kerkhofs
Akkerwinde 79
5527 KL Hapert
Tel: 0497-385036
kerkhofs@chello.nl