Klaus belt mij op met de vraag wat er loos ist met zijn motorrad. Hij legt mij uit dat er niet meer mee valt te motorfahren. "Wat dan," zeg ik nog. "Nou, hij wil de bocht nicht in und as er geet, dan geet er meteen de bocht om, maar dan wel een veels te kleine bocht." "Ja, dat is een bekend probleem. Het zijn de balhoofdlagers," zeg ik.

De techniek
Zoals jullie weten, probeer ik steeds een stuk te schrijven over een bepaald onderdeel. Deze keer wil ik het over de wegligging hebben en dan wel specifiek over het balhoofdlager. Ik hoor steeds vaker problemen over de balhoofdlagers en ik tref ze ook steeds vaker kapot aan in de sloopfietsen of in fietsen die ik voor reparatie krijg. Via deze weg wil ik iedereen duidelijkheid geven over wat er mis kan zijn met uw fietsje en bovendien aangeven wat we er aan kunnen doen. Laten we beginnen met uit te leggen wat je voelt, als je dit probleem met de motorfiets hebt. En waardoor komt dat dan? Over het algemeen rijden wij de fietsen door ons gewicht te verplaatsen. Dit is meestal de schouderpartij en/of heupen. Door dit gewicht op de motor te verplaatsen, doe je niks anders dan het zwaartepunt verleggen. Als het balhoofdlager daar niet soepel op kan reageren, heb je dus een fiets die niet wil sturen. En wat doe je dan? Je gaat het zwaartepunt nog meer verleggen. Ja, dan komt-ie los en gaat de fiets om. Dit noemen we onzeker weggedrag. Ik kom er later in dit verhaal nog wel even op terug. Als we naar de motorfiets kijken, dan heeft dat ding vaak twee wielen. Okee op een driewieler na. Maar voor deze gaat dit verhaal ook op. Je begrijpt hieruit, dat het achterwiel (de achterwielen) hier in dit verhaal een niet zo'n grote rol speelt (spelen). We kijken dus alleen naar het stuur, ja, voor de een rechts en voor de ander links. Whatever, het is een motorfiets in Nederland, dus we gaan ervan uit dat bij iedere motorfiets het stuur ongeveer boven het voorwiel zit. Onder het stuur zit een draaipunt en dat is dan ook gelijk het punt waar het letterlijk en figuurlijk om draait: het balhoofd. Hier zit dan ook het probleem. Als we dit punt op een GL500 blootleggen, dan ziet dat er ongeveer zo uit als op de onderstaande foto. Dit is de fiets van Klaus die hier geheel belangeloos zijn medewerking aan heeft verleend.





Het balhoofd is zichtbaar bij een GL500 Als jullie goed naar de foto hebben gekeken, dan zagen jullie in het midden het balhoofdlager. Je ziet, als we dat willen vervangen, dan dienen we dus alles te demonteren. Dit kost nog al wat aan tijd (en dus aan uurloon). Het lager zelf kost ongeveer 55 euro en bestaat uit een onderlager en een bovenlager plus een vulring. We hebben het over een balhoofdlager. Hier zie je een foto van het onderste lager; let wel, dit is het oude kogellager dat uit de motorfiets komt. Ja, het stuur heeft een boven- en een onderlager.


Het onderlager

Deze lagers zijn nog gewone kogellagers met een wat dik vet ertussen. Je kunt je voorstellen, dat deze kogels altijd een puntbelasting hebben. Een kogel is rond en heeft maximaal maar op een vierkante millimeter een raakvlak op het loopvlak van het lager. Je kunt eigenlijk wel zeggen dat de kogel meer op een speldenpunt rust. Daarom is een nieuw lager altijd een tonlager. Hier zitten geen kogels meer in, maar tonnen of rollen. Hierbij heeft elke rol de oppervlakte van een lijn. Dus een veel grotere oppervlakte. We komen hier later weer op terug. Wat ik hier probeer uit te leggen, is dat de oude kogellagers uiteindelijk inslijten. Omdat de kogeltjes steeds op dezelfde plaats hun werk doen, gaan ze zichzelf in het loopvlak ingraven. Er komt speling op het geheel en dit wordt er dan vaak deskundig weer uitgesteld. "Flink aandraaien," wordt er vaak gezegd. Maar ik heb net uitgelegd dat een oud kogellager niet zo´´n grote draagkracht heeft, omdat de kogels rond zijn. Juist bij ferm aandraaien druk je de kogels alleen maar dieper in het loopvlak. En hier is het hele probleem mee begonnen. Dit deel onder op de foto is het loopvlak waar de hele motorfiets op steunt met zijn hele gewicht en berijder samen. Op dit lagerdeel is duidelijk te zien dat er putten in zitten. En dat is weer ontstaan door de kogeltjes. Elk kogeltje laat hier dus een puntje in achter. Als we dus willen sturen, dan moeten we als het ware de kogels uit deze kuiltjes drukken, maar deze kunnen geen kant op omdat we de zaak maar steeds krapper stellen.



Hoekie om
Je snapt dat het moeite kost om een kogel uit een kuiltje te drukken en dat mag het niet kosten. Sturen is een kwestie van gevoel, je moet als het ware alleen maar te hoeven denken en de fiets gaat om. Als we het oude, zwaarlopende lager vervangen door een tonlager, dan is het probleem opgelost. Het draait weer lekker soepel. Nu hoef je alleen maar een beetje te verzitten op je fiets en dan gaat hij vanzelf. Dat verzitten is ook eigenlijk het grote probleem. Als het rotte lager zijn werk niet meer kan doen, dan zal deze tegenwerken. Dus wat ga je dan doen: juist nog meer verzitten en dan joep, zomaar de hoek om. Op een gegeven moment is de kracht van het verzitten op de fiets zo hoog, dat deze het wint van het lager. Dus de fiets gaat sturen. Maar deze beweging komt erg abrupt, omdat deze kracht is tegengewerkt door het lager zelf en het stuur zal te ver doorschieten. Je gaat in feite te scherp insturen. Dit is heel zwaar rijden. Je wordt er echt moe van, want in elke bocht wil je meteen het abrupte opvangen en tegen sturen met alle geweld van dien. Hier zie je de nieuwe tonlagers. Het verschil is gelijk te zien. Er zijn geen kogels meer maar tonnen. Deze zijn beter in staat om de krachten te verdelen. Dit regelt dan weer het sublieme sturen van de fiets. Maar deze lagers doen meer. Omdat ze in verhouding toch wat zwaarder lopen dan kogellagers, remmen ze het sturen heel geleidelijk een beetje af. Je moet dit vergelijken met een mes dat door olie of boter heen moet snijden. Doe je dit langzaam, dan gaat het zonder moeite. Wil je het snel doen, dan zal de boter zijn tegenwerking laten voelen. Hierdoor is de fiets wel in staat om rustig en langzaam te sturen, maar snelle en trillende bewegingen staat het lager niet toe.



Tonlagers

We kennen allemaal wel dat het stuur heel snel zwabbert. Dit kan bij een gewoon kogellager wel voorkomen. Vaak is de voorband de boosdoener. Wat een hoop mensen dan wel eens willen doen, is een stuurdemper op hun fiets bouwen. Maar als men een tonlager inbouwt, dan zorgt deze er in bepaalde mate voor dat dit geheel als stuurdemper functioneert. Je pakt met een tonlager dus twee vliegen in een klap. Let wel, je kunt met een stuurdemper veel verdergaan dan een tonlager. Een tonlager is ook niet zo zwaar af te stellen dat die als stuurdemper gaat fungeren.

Samenvattend
We weten nu dus wat de boosdoener is. Nog even samenvatten: als uw fiets niet lekker meer stuurt, hij een eind weg zwabbert en bij snelheden van ongeveer 40 kilometer per uur het stuur niet losgelaten kan worden omdat je dan gelijk op je muil gaat, dan kan dat wel eens betekenen dat het voor op de fiets niet goed zit. Bij snelheden boven de 150 kilometer per uur kan dit verschijnsel ook optreden. Geloof mij dat je dat niet wil hebben. Het is mij zelf ook een keer overkomen, maar dan bij een snelheid van ongeveer 110 kilometer per uur. Dit noemen wij een speed wobble. Dit kan zo heftig gaan, dat het stuur uit je handen slaat en zelfs deuken in de tank kan slaan. In bepaalde mate kun je dit voorkomen door een goed lager te monteren in je motorfiets. Een tonlager is hiervoor het beste. Als je fiets goed is, dan kun je op de GLl500 met kuip 175 kilometer per uur rijden met een hand aan het stuur. Stel mij niet aansprakelijk als het dan toch fout gaat, want in combinatie met slechte banden kan het toch nog fout gaan. Over het algemeen is de montage van een nieuw lager een verademing voor uzelf en de motorfiets.


Het uittikken van het oude lager

Montage
Het vervangen van het balhoofdlager is zelf te doen, maar het kost wel moeite. Je moet de hele kuip eraf halen. Daarna moeten de beide veerpoten verwijderd worden en dat kan alleen als het voorwiel al gedemonteerd is. Vervolgens moet het complete stuur, dat is dat ding wat tussen beide handvatten zit, losgenomen worden. Dan kun je de bovenste balhoofdplaat los maken. Deze wordt op zijn plaats gehouden door een grote glimmende moer. Hier zie je een stuurgedeelte dat net door mij gespoten is. De middenstang op deze foto is het gedeelte dat in het lager gemonteerd zit. Boven- en onderplaat zijn nu ook zichtbaar. Alleen de bovenplaat kan van de middenstang af. Als men dan de bovenplaat wegneemt, kan men bij de lagers komen. Dit deel is van een CB650 four, maar bij een GL500 is het bijna gelijk. Links en rechts zie je dat hierin de beide veerpoten gemonteerd kunnen worden.


Stuurgedeelte

Als we dit alles hebben uitgebouwd, kunnen we tot demontage van het lager overgaan. Het lager moet je eruit slaan met een stuk ijzer. Op een van de andere foto's zie je dat ik daarmee bezig ben. Als je dat lager eruit hebt, kun je overgaan tot het monteren van nieuwe lagers. Neem van mij aan dat een tonlager tien keer beter is dan een orgineel lager van Honda. Helaas is montage niks anders dan het tegengestelde van demontage, dus het moet toch weer lukken om deze spullen weer te monteren. Mocht het niet lukken, dan kan ik het ook nog voor je doen. Alleen jijzelf kan het goedkoop oplossen. Mocht je toch nog vragen hebben of heb je het idee dat je eigen fiets niet meer stuurt, dan kun je altijd bij mij terecht voor informatie. Wil je zelf zeker weten of het niet meer goed zit met je eigen fiets, dan kun je ook nog iets anders doen. Haal de dikke buurvrouw op en laat achterop het zadel gaan zitten terwijl de motor op de bok staat. Alles boven de 70 kilo doet het voorwiel omhoog komen. Nu kun je zelf gaan kijken of alles naar wens is.

Test 1: draai het stuur van links naar rechts en weer terug. Voel je tijdens het sturen tikken of putten, dan is het lager echt aan vervanging toe. Bij heel ernstige gevallen zal het stuur uit zichzelf in een rechtuit positie komen. Als dit gebeurt, dan is de fiets in een heel slechte staat. Maar alleen in het geval dat alles heel soepel en zonder tikken verloopt, zou je het opstellen van het balhoofdlager kunnen overwegen.

Test 2: Je laat die dikke buurvrouw nog steeds op de motor zitten, maar nu ga jij zelf aan het voorwiel trekken. Je probeert het wiel naar voren te trekken met de rijrichting mee. Je zit dus zelf voor de fiets en trekt het wiel naar je toe. Het is het beste om je handen op de vooras van het wiel te plaatsen en dan aan de voorpoten te trekken. Verneem je nu speling, dan heb je een probleem met de balhoofdlagers. Hoor je zelfs tikgeluiden tijdens deze test, dan heb je een groot probleem. Hiermee kun je voor jezelf een beetje nagaan waar het probleem zit. Mocht je er zelf toch niet uitkomen, vraag dan naar iemand die er wel verstand van heeft. Ik hoop dat je na het lezen van dit stuk wat wijzer bent geworden. Tot de volgende keer.

Voor meer info:

Marco Becker
Biddinghuizen
marcobecker@zonnet.nl

Silverwing club:
info@silverwingclub.nl



:: print deze pagina